حقه های جدید پمپئو برای پیشبرد مکانیسم ماشه ، معین زمان برای بازگرداندن تحریم های ایران - وبسایت دانشجویی

به گزارش خبرنگاران به نقل از فارس، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا با ارائه تفسیری تحریف شده از متن قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد مدعی شد تحریم های بین المللی علیه ایران از نیمه شب 20 سپتامبر (30 شهریور به وقت گرینویچ) بازخواهند گشت.

او در توئیتر نوشت: هفته گذشته، بعد از ناکام ماندن شورای امنیت در عمل به مأموریت خود برای حفظ صلح و امنیت بین المللی، آمریکا فرایند 30 روزه ای را برای بازگرداندن تقریباً تمامی تحریم های سازمان ملل علیه ایران کلید زد. این تحریم ها به صورت اتوماتیک از نیمه شب 20 سپتامبر به وقت گرینویچ بازخواهند گشت.

وزیر خارجه آمریکا در توئیتی دیگر تفسیر کشورش از فرایند بازگشت تحریم ها علیه ایران را اینطور شرح داد: چنانچه هر یک از اعضای شورای امنیت قطعنامه ای را برای ادامه رفع تحریم ها ارائه کند، آمریکا با آن مخالفت خواهد کرد. چنانچه قطعنامه ای ارائه نشود، تحریم ها علیه ایران روز 20 سپتامبر بازخواهند گشت. قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل اینگونه عمل می کند.

وزیر خارجه آمریکا به همراه متن این پیام خود در توئیتر، تصویری از متن بند 12 قطعنامه 2231 شورای امنیت را ضمیمه کرده است.

برای اینکه متوجه شویم تفسیر پمپئو از فرایند بازگشت تحریم ها مبتنی بر چه تعبیر بچگانه و مغلطه های لفظی و کلامی از متن قطعنامه 2231 است لازم است ابتدا به مرور اتفاقات و تحولاتی بپردازیم که در نتیجه تلاش های آمریکا برای بازگرداندن تحریم های بین المللی علیه ایران به وقوع پیوسته اند و پس از آن به شرح درباره تحریف های بیانیه روز پنجشنبه پمپئو بپردازیم.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

دولت آمریکا از مدت ها پیش از اعضای شورای امنیت خواسته بود از منقضی شدن محدودیت های تسلیحاتی علیه ایران در 18 اکتبر 2020 جلوگیری کنند. آمریکا 25 مرداد ماه خواست خود در این خصوص را روز 25 مردادماه در شورای امنیت به رأی گذاشت که به تصویب نرسید.

دولت دونالد ترامپ، همان طور که از قبل گفته بود، بیان نمود که پس از این ناکامی به دنبال آن خواهد بود که با استفاده از رویه های مندرج در قطعنامه صادرشده در سال 2015 برای تأیید توافق هسته ای برجام (قطعنامه 2231 شورای امنیت) شکایتی با موضوع نقض اساسی برجام توسط ایران را تسلیم شورای امنیت کرده و با استفاده از ساز و کارهای پیش بینی شده، تمامی تحریم های بین المللی را علیه ایران بازگرداند.

مشکل اساسی که آمریکا برای طرح چنین شکایتی با آن روبرو بود این بود که اردیبهشت ماه سال 1397 از توافق هسته ای برجام خارج شده بود و این، به صورت اتوماتیک واشنگتن را از تمامی حقوق خود برای استناد به مفاد این توافق و قطعنامه 2231 جهت هر گونه پیگیری علیه طرف های توافق محروم می کرد.

ساز و کاری که آمریکا از طریق آن قصد بازگرداندن تحریم ها را داشت بندهای 11 و 12 قطعنامه است که به دلیل رویه های اتوماتیک در نظر گرفته شده در آنها برای بازگرداندن تحریم های شورای امنیت علیه ایران ظرف 30 روز، در میان رسانه ها و تحلیلگران به نام هایی مانند مکانیسم ماشه، ساز و کار بازگشت اتوماتیک تحریم ها و اسنپ بک معروف شده است.

چنانچه آمریکا از برجام خارج نشده بود با شکایت از ایران می توانست فرایند 30 روزه ای را کلید زده و به صورت اتوماتیک تمامی قطعنامه های تحریمی سازمان ملل که پس از اعلام جمع بندی برجام لغو شده بودند را مجدداً لازم الاجرا کند.

کاخ سفید، اما با آنکه در اقدامی طنزآمیز عنوان بیانیه خود برای خروج از برجام را اتمام مشارکت آمریکا در برجام انتخاب کرده بود اکنون ادعا می کرد که در بند 10 قطعنامه 2231 از این کشور به عنوان طرف مشارکت کننده برجام اسم برده شده و بنابراین، واشنگتن هنوز هم قادر است ایران را به نقض اساسی توافق هسته ای متهم کرده و تحریم ها را علیه این کشور احیا کند.

این نخستین تحریف آمریکا از متن قطعنامه شورای امنیت بود که البته از همان آغاز با مخالفت های گسترده، حتی از سوی متحدان واشنگتن در اروپا روبه رو شد.

علی رغم این مخالفت ها، دولت آمریکا روز 21 اوت (30 مرداد) با ارائه نامه ای به رئیس شورای امنیت رسماً بیان نمود فرایند 30 روزه بازگشت اتوماتیک تحریم ها علیه ایران را آغاز کرده است.

این تلاش آمریکا به سرعت با مخالفت های جدی روبرو شد، به گونه ای که خبرگزاری رویترز 1 شهریورماه گزارش داد 13 عضو از 15 عضو شورای امنیت (غیر از خود آمریکا و جمهوری دومینیکن) با نگارش نامه هایی رسماً مخالفت خودشان را با خواست آمریکا برای بازگرداندن تحریم ها علیه ایران اعلام کرده و شرح دادند بر خلاف ادعای آمریکا فرایند 30 روزه بازگشت تحریم ها علیه ایران آغاز نشده است.

اعضای شورای امنیت علاوه بر این، در جلسه دیگری که روز 4 شهریور برای بررسی مسائل غرب آسیا برگزار گشت هم تفسیرها و تحریف های آمریکا را زیر سئوال برده و ابلاغیه این کشور برای کلید زدن فرایند بازگشت تحریم ها را بلااثر و باطل دانستند.

به عنوان مثال، کننده چین شرح داد اعضای شورای امنیت معتقدند ابلاغیه آمریکا به این شورا درباره بازگشت تحریم ها علیه ایران را نباید به معنی آغاز فرایند بازگشت اتوماتیک تحریم ها علیه ایران تلقی کرد.

در همان جلسه کننده روسیه در سازمان ملل هم گفت نامه هفته گذشته آمریکا به رئیس شورای امنیت برای بازگشت تحریم ها علیه ایران را نمی توان ابلاغیه ای رسمی از سوی این کشور در نظر گرفت که ذیل بند 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت صادر شده است.

کشورهای متحد آمریکا از جمله انگلیس، فرانسه و آلمان نیز در موضع گیری هایی مشابه تأکید کردند که با ابلاغیه آمریکا هیچ تحریمی علیه ایران احیا نخواهد شد. با این حال، مهم ترین اتفاق جلسه چهارم شهریور را رئیس شورای امنیت رقم زد که پس از اصرار کنندگان روسیه و چین برای اعلام موضع درباره اقدام آمریکا به تلویح گفت که با توجه به مخالفت اکثریت قاطع اعضای شورا با تفاسیر آمریکا اقدامی برای بازگرداندن تحریم ها علیه ایران انجام نخواهد داد.

بسیاری از رسانه های آمریکا این موضع گیری رئیس شورای امنیت را به منزله دست رد این شورا به سینه آمریکا برای بازگرداندن تحریم های بین المللی علیه ایران و شکست طرح آمریکا برای فعال کردن مکانیسم ماشه توصیف کردند.

موضع رئیس شورای امنیت به چه معناست؟

طبق بندهای 11 و 12 قطعنامه 2231 شورای امنیت، رئیس شورای امنیت ظرف حداکثر 30 روز بعد از دریافت ابلاغیه کشور شاکی مبنی بر عدم پایبندی اساسی طرف مقابل، باید پیش نویس قطعنامه ای با موضوع ادامه لغو تحریم های ایران را به رأی بگذارد.

اگر ظرف 10 روز بعد از ابلاغیه کشور شاکی هیچ یک از اعضای شورای امنیت پیش نویس چنین قطعنامه ای را ارائه نکرد، آنگاه رئیس شورا خود باید این پیش نویس را ارائه کند.

آمریکا قصد دارد پس از ارائه چنین قطعنامه ای با استفاده از حق وتو، مانع تصویب ادامه لغو شده و موجب شود که قطعنامه های پیشین و تحریم های مربوطه به صورت اتوماتیک از نیمه شب به وقت گرینویچ سی امین روز پس از دریافت تذکر (یعنی نیمه شب 20 سپتامبر، برابر با 04:30 بامداد 30 شهریورماه) به طور کامل احیا شوند.

با این حال، در متن قطعنامه 2231 این مسئله هم تصریح شده که رئیس شورای امنیت برای ارائه چنین قطعنامه ای دیدگاه های کشورهای دخیل در موضوع را هم در نظر خواهد گرفت.

بر همین اساس، پیش از این این مسئله مطرح شده بود با توجه مخالفت های شدید موجود با اقدام آمریکا، رئیس دوره ای شورای امنیت -که در ماه آگوست اندونزی و در ماه سپتامبر نیجر- است، مجبور به ارائه پیش نویس قطعنامه ای با موضوع ادامه لغو تحریم های ایران نخواهد بود.

با این شرح، اظهارات رئیس شورای امنیت در جلسه چهارم شهریور به احتمال قریب به یقین به معنای آن بود که او قصدی برای ارائه قطعنامه مذکور که می توانست با وتوی آمریکا روبرو شود نداشت. این به معنای آن بود که آمریکا اگر می خواست تلاشی را که از ابتدا با قانون گریزی و زورگویی آغاز شده بود پیش ببرد باید به دنبال راه دیگری می بود؛ آنچه مایک پامپئو روز گذشته در توئیتر بیان نمود ظاهراً به معنای آن است که او فکر می کند این راه را پیدا کرده است.

پمپئو چه می گوید؟

پمپئو در پیام خود در توئیتر خود تصویری از بند 12 قطعنامه 2231 را منتشر کرده تا مشخص کند تفسیر او از فرایند بازگشت تحریم ها مبتنی بر این بند است. اما این بند چه می گوید و پامپئو چگونه آن را تحریف کرده است؟ در این بند آمده است:

12. ذیل بند 41 منشور ملل متحد، تصمیم می گیرد که اگر شورای امنیت یک قطعنامه ذیل پاراگراف 11 برای ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف 7 (a) تصویب نکرد، آنگاه در نیمه شب به وقت گرینویچ سی امین روز پس از دریافت تذکر اشاره شده در پاراگراف 11 به شورای امنیت، تمام قوانین قطعنامه های 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) که بر اساس پاراگراف 7 (a) لغو شده بود، بایستی به همان نحوی که پیش از تصویب این قطعنامه اعمال می شد، اعمال شود و تمهیدات اعلامی در پاراگراف های 7، 8 و 16 تا 20 این قطعنامه لغو می شوند، مگر آنکه شورای امنیت تصمیمی غیر از این بگیرد.

بخش اول آنچه پامپئو در توئیت خود نوشته روشن است؛ او می گوید اگر اعضای شورای امنیت یا رئیس این شورا قطعنامه ای با موضوع ادامه رفع تحریم ها علیه ایران ارائه کنند که آمریکا نظر اعضای این شورا که مشخصاً رفع تحریم های ایران است را وتو خواهد کرد.

اما از ادامه پیام او این طور برمی آید که که چنانچه هیچ یک از اعضای شورای امنیت یا رئیس شورا، پیش نویس قطعنامه ادامه لغو تحریم ها را ارائه نکند و به این دلیل این قطعنامه تصویب نشود آنگاه تحریم ها به صورت خود به خود روز 20 سپتامبر احیا می شوند.

تفسیر مغالطه آمیز وزیر خارجه آمریکا در اینجاست که از نظر او عبارت تصویب نکرد در بند 12 به معنای آن است که چنانچه قطعنامه مذکور به هر دلیل- از جمله عدم ارائه آن توسط اعضا- به تصویب نرسد، تحریم ها احیا خواهند شد. با اندکی دقت متوجه می شویم روشی که آقای پامپئو پیروز شده بر اساس آن به کشف این معنا نائل شود تقطیع بند 12 از کل متن قطعنامه و به خصوص بند 11 است.

نکته بسیار واضح در اینجا که حتی از خواندن خط اول بند 12 هم می توان متوجه شد این است که این بند در ادامه و برای تکمیل بند 11 آمده و عبارت تصویب نکرد در آن ناظر به شرایطی است که قطعنامه، طبق شرایط تشریح شده در بند 11 به رأی گذاشته شده و رأی نیاورده است. در بند 11 شرایط و چگونگی مربوط به ارائه قطعنامه تشریح شده است.

با خواندن این دو بند به صورت پیوسته این مسئله مشخص تر خواهد شد:

11. ذیل بند 41 منشور ملل متحد، تصمیم می گیرد که ظرف 30 روز از دریافت تذکر یکی از طرف های برجام در مورد موضوعی که یک کشور طرف برجام اعتقاد دارد مصداق عدم اجرای تعهدات ذیل برجام است، ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف 7 (a) این قطعنامه باید به رأی گذاشته شود، علاوه بر این، تصمیم می گیرد که اگر ظرف 10 روز از تذکر اشاره شده در فوق، هیچ یک از اعضای شورای امنیت چنین پیش نویس قطعنامه ای برای رأی گیری ارائه نکرد، آنگاه رئیس شورای امنیت بایستی چنین پیش نویس قطعنامه ای را ارائه کرده و آن را ظرف 30 روز از زمان تذکر اشاره شده در فوق، به رأی بگذارد و قصد خود را برای در نظر دریافت دیدگاه های کشورهای دخیل در موضوع و هر نظری در مورد موضوع از سوی هیئت مشاور شکل گرفته در برجام، ابراز می دارد.

12. ذیل بند 41 منشور ملل متحد، تصمیم می گیرد که اگر شورای امنیت یک قطعنامه ذیل پاراگراف 11 برای ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف 7 (a) تصویب نکرد، آنگاه در نیمه شب به وقت گرینویچ سی امین روز پس از دریافت تذکر اشاره شده در پاراگراف 11 به شورای امنیت، تمام قوانین قطعنامه های 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) که بر اساس پاراگراف 7 (a) لغو شده بود، بایستی به همان نحوی که پیش از تصویب این قطعنامه اعمال می شد، اعمال شود و تمهیدات اعلامی در پاراگراف های 7، 8 و 16 تا 20 این قطعنامه لغو می شوند، مگر آنکه شورای امنیت تصمیمی غیر از این بگیرد.

قاعدتاً بر همگان روشن است که هر شکلی از عدم تصویب قطعنامه ای با موضوع تداوم رفع تحریم ها علیه ایران آغازگر فرایند بازگشت تحریم ها علیه ایران نخواهد بود و چنین رویدادی صرفاً هنگامی رخ خواهد داد که چنین قطعنامه ای پس از طی مراحل مندرج در بند 11 ارائه شده، به رأی گذاشته شود و سپس به تصویب نرسد.