هدف، علاقه مند کردن کودک است نه فراری دادنش! - وبسایت دانشجویی

این مساله در تمام جهان متداول است اما به طور تعیین در ایران که کشوری با تمدن غنی و فرهنگی سرشار از بزنگاه های قابل تحقیق است، اهمیت بیشتری پیدا می نماید. ولی شیوه آشنایی بچه ها با گنجینه غنی فرهنگی ما امری نیست که بدون تحقیق و آنالیز درست قابلیت اجراشدن داشته باشد. ضروری است والدین آشنایی درستی با حداقل شیوه های آموزشی داشته باشند تا بتوانند به درستی بین کودک شان و فرهنگ، هنر و ادبیات رابطه ای برقرار نمایند. به همین دلیل سراغ عاطفه طیه رفتیم تا درباره چالش های آشنایی بچه ها با گنجینه ادبیات فارسی و نکات قابل توجه در این خصوص برای مخاطبان جام جم صحبت کند. او دانش آموخته دانشگاه تهران و مدرس کارگاه های بچه ها و متون ادب فارسی است و در این زمینه سابقه خوبی دارد.

یکی از چالش هاى جدى در آموزش متون کهن به بچه ها سختى این متون است. راه حل شما براى این مساله چیست؟

گذشتگان ما برای تعلیم و تربیت بچه ها، از همان خردسالی، آنها را با آثار بزرگانی چون فردوسی، سعدی، حافظ و ... آشنا می نموده اند و با توجه به این که امروز چشم مان به تحصیلکردگانی روشن شده که قادر نیستند یک غزل سعدی و حافظ را از روی کتاب بی غلط و با رعایت وزن عروضی درست بخوانند به نظر می رسد که کار درست، همان کار گذشتگان بوده است اما روش من برای آموزش به بچه ها این است؛ اول این که رده سنی 7 تا 9 سال را از 9 تا 12 سال جدا نموده ام و برای این دو گروه سنی با توجه به سن و توان یادگیری شان متن انتخاب می کنم. دوم این که ابیات و جمله های سخت را تا جایی که متن آسیب نبیند حذف می کنم. سوم این که هیچ آزمونی در کار نیست که موجب نگرانی دانش آموزان گردد چون هدف علاقه مند کردن ایشان است نه فراری دادن شان.

هدف اصلی من از برگزار کردن این کلاس ها آشنا کردن گوش بچه ها با سخن بزرگان و وزن عروضی است. متن را برای بچه ها می خوانم و هر جمله و بیت را به ساده ترین شکل ممکن معنا می کنم. پس از آن برای حفظ نشاط و توجه، از دانش آموزان می خواهم صحبت نمایند، آنچه فهمیده اند بازگو نمایند و پیغام داستان را بگویند. گاهی هم یک بیت ساده و پرمعنی را انتخاب می کنم و از آنها می خواهم اگر میل و فرصت داشتند آن را تا جلسه بعد از بر نمایند یا خودم آن قدر برایشان تکرار می کنم و با هم می خوانیم که حفظ شوند.

در طول سال ها از آثار بزرگان متونی را انتخاب نموده ام که هم از نظر فرم و فخامت و زیبایی زبان قابل توجه باشد، هم حاوی پیغام هایی باشد که به درد زندگی بچه ها بخورد تا به وسیله شنیدن حکمت ها و تجربه های بزرگان، راه و روش زندگی را بهتر فرابگیرند.

از چه سنى می توان بچه ها را با این متون آشنا کرد؟

به گمان من بچه ها توان یادگیری بسیار بالایی دارند. امروز والدین از خردسالی فرزندان شان را گاه با چند زبان خارجی آشنا می نمایند. کودکی که با چند بار تکرار به خاطر می سپارد book یعنی کتاب حتما به سادگی و با چند بار تکرار می تواند یاد بگیرد که دلو یعنی سطل. گذشته از این به گمانم گوش بچه ها باید از خردسالی با وزن عروضی آشنا گردد. درک ریتم و وزن فقط و فقط با شنیدن و تکرار حاصل می گردد و چه بهتر که از خردسالی که توان یادگیری بچه ها بسیار بالاست آموختن شروع گردد.

بعضی معتقدند داستان هاى کهن براى بچه ها ثقیل و سنگین است و باید داستان هایى از نویسندگان امروز را به کودک ارائه کرد. نظر شما دراین باره چیست؟

این دیگر هنر و شناخت آموزگار است که از بین متون ادبی، داستان هایی را دستچین کند که هم درکش برای کودک و نوجوان سخت نباشد، هم با زندگی و جهانی امروز منافاتی نداشته باشد. برای مثال معلم باید متونی را برگزیند که از خشونت و نگاه جنسیتی و نژادپرستانه به دور و با روح زمانه ما سازگار باشد.

آیا کتاب فارسى دبستان و کتاب هاى موجود در بازار نماینده خوبى براى معرفى و علاقه مندى بچه ها به ادبیات کهن فارسى هست یا خیر؟

در دبستان به خصوص در پایه های اول و دوم هدف بیشتر آموزش خواندن و نوشتن به کودک است؛ پس باید اصل بر سادگی باشد. با این حال می توان کارگروهی تعیین کرد که ابیات و جملات کوتاه و آموزنده بهتری از متون معاصر و کهن برای دانش آموزان انتخاب نمایند. در پایه های بالاتر هم که هرآنچه بگویم مکرر است و ای بسا ملال افزاید. بااین حال می گویم که باید در مدارس هدف اصلی آموزش ادب و اخلاق و فراست و تدبر و سختکوشی و مناعت و شکیبایی از رهگذار خواندن متون ارزشمند ادب فارسی باشد نه انباشتن صفحات اندک کتاب های درسی با شعارهای سیاسی و مطالب ایدئولوژیک که تجربه نشان می دهد اثر برعکس هم داشته است!

اساسا شیوه تعیینى براى آشنایى بچه ها با گنجینه ادبیات فارسى وجود دارد؟

به نظرم به خصوص در سنین پایین تر آموزش باید با ایجاد لذت همراه باشد و اصل بر علاقه مند کردن کودک باشد. هرکس با هر روشی بتواند این علاقه را به وجود آورد و گوش بچه ها را با سخن بزرگان و وزن عروضی آشنا کند

خوب است.

شما چطور به انتخاب این قصه ها و متون برای بچه ها مى پردازید؟

من پیش از این که معلم باشم مادر هستم. این سال ها ابیات و حکایاتی از متون ادب فارسی برگزیده ام، برای دخترم خوانده ام و درباره شان گفت وگو نموده ایم. از گلستان و بوستان سعدی، از شاهنامه، از کلیله ودمنه، مرزبان نامه

و سیاست نامه تا شعر پروین اعتصامی و ملک الشعرای بهار و دهخدا و ... از هر شاخه برگی و از هر بوته گلی چیده ام و سعی نموده ام گزیده هایم دربردارنده پیغام های انسانی، آموزه های اخلاقی و پندهایی باشد که به درد امروز و فردای فرزندم بخورد. آنچه برای دخترم انتخاب نموده ام برای دانش آموزان می خوانم و با توجه به علاقه ای که به بچه ها دارم تجربه لذت بخشی است.

منبع: زینب ملایی - روانشناس حوزه کودک / روزنامه خبرنگاران