از آندومتریوز چه می دانید؟ - وبسایت دانشجویی

دکتر خدیجه شادجو، جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته درباره ماهیت بیماری آندومتریوز گفت: رحم خانم ها یک کیسه عضلانی است که داخل آن با یک لایه سلولی به نام آندومتر پوشیده شده است. این لایه در پاسخ به هورمون های ترشح شده از تخمدان ها فعال و ضخیم می شود و در سرانجامی سیکل قاعدگی که ترشح هورمون ها کاهش می یابد، این لایه فرو می ریزد و به صورت خون قاعدگی خارج می شود. از نظر فیزیولوژی، این لایه سلولی فقط باید در داخل رحم وجود داشته باشد، اما اگر به هر دلیل این بافت در مناطق دیگر، مانند تخمدان ها یا کف لگن رشد کند، ما با بیماری آندومتریوز روبرو هستیم. این بافت هایی که به طور نابه جا در نقاط دیگر غیر از جدار داخلی رحم رشد کرده اند، همانند آندومتر هر ماه به هورمون های جنسی پاسخ می دهند و هنگام عادت ماهانه خونریزی می کنند. از آنجا که بدن برخی خانم ها، به دلایل ژنتیکی، ایمونولوژیک یا محیطی، قادر به جذب این خونریزی ها نیست، این شرایط موجب بروز بیماری التهابی و مزمن آندومتریوز می شود.

وی درباره علائم این بیماری اضافه نمود: همان طور که اشاره شد، این بیماری یک بیماری مزمن است که به مرور زمان پیشرفت می کند و لایه های بیشتر و عمیق تری را درگیر می کند، شرایطی که به آن آندومتریوز عمیق لگنی گفته می شود و باعث بروز چسبندگی و التهاب و علائم مختلف می شود. البته، ما موارد بدون علامت هم داریم که به طور تصادفی در سونوگرافی یا جراحی کشف می شود. اما علامت مهم آندومتریوز دردهای عادت ماهیانه است که هر ماه به سراغ خانم می آید و با گذشت زمان شدت پیدا می کند؛ دردی که به قدری شدید است که فرد از فعالیت های روزمره بازمی ماند. همچنین، ممکن است به دلیل دست اندازی آندومتریوز به دیگر اندام ها، فرد در کنار دردهای پریود علائم دیگری مانند علائم گوارشی یا ادراری هم داشته باشد. مثلاً خانم هنگام عادت ماهیانه، ممکن است علائمی همچون تغییر عادت گوارشی (یبوست یا اسهال)، تهوع، دل پیچه، نفخ، تورم شکم و درد هنگام دفع داشته باشد که ممکن است با سندرم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته شود، در صورتی که نشان دهنده درگیری روده هاست.

شادجو ادامه داد: اگر اندومتریوز مثانه را درگیر کرده باشد، ممکن است خانم علائمی همچون درد هنگام ادرار کردن، یا دفع خون در ادرار داشته باشد. همچنین، اگر اندومتریوز کلیه و حالب ها را درگیر کرده باشد، ممکن است باعث درد پهلو شود. علامت مهم دیگر اندومتریوز که به دلیل وجود التهاب و چسبندگی در لگن پدیدار می شود، ناباروری است.

وی با اشاره به اهمیت توجه به علائم آندومتریوز در خصوص روش های تشخیص این بیماری، توضیح داد: بسیار مهم است که در صورت بروز علامت های گفته شده، فرد به یک پزشک متخصص و آشنا با این بیماری مراجعه کند. وقتی که بیمار به پزشک مراجعه می کند، نخستین گام دریافت یک توضیح حال دقیق و کامل و معاینه است. بر اساس این توضیح حال شک به وجود بیماری مطرح می شود و ما باید از ابزارهای تشخیصی استفاده کنیم. اگرچه هنوز استاندارد طلایی تشخیص آندومتریوز انجام لاپاراسکوپی تشخیصی است، اما خوشبختانه امروزه با پیشرفت های حاصل در زمینه دیگر ابزارهای تشخیصی، مانند سونوگرافی، ما می توانیم از این ابزارها استفاده کنیم. بنابراین، انجام یک سونوگرافی ترنس واژینال یا ترنس رکتال با یک دستگاه دقیق و پیشرفته و همچنین، توسط سونوگرافیستی که در زمینه این بیماری تجربه و شناخت کافی داشته باشد، می تواند تصویر دقیق از میزان پیشرفت بیماری و نواحی درگیر در اختیار ما قرار دهد. در مواردی هم ممکن است که درخواست ام آر آی کنیم، اما سی تی اسکن در تشخیص این بیماری کاربردی ندارد. همچنین، در مواردی ممکن است آزمایش برخی از تومورمارکرها را درخواست کنیم، زیرا همان طور که گفته شد، بیماری اندومتریوز یک بیماری التهابی است و می تواند باعث افزایش این مارکرها شود. درصد کمی از موارد اندومتریوز می تواند تبدیل به بدخیمی شود که آمار حدود دو درصد را نشان می دهد.که در جمعیت عادی حدود یک درصد است.

این فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته در خصوص روش های تشخیص در دختران اضافه نمود: برای این دسته از بیماران که انجام سونوگرافی واژینال میسر نیست و سونوگرافی ابدومینال یا شکمی نیز معمولاً خیلی کمک کننده نیست، مگر در مواردی که کیست بزرگی وجود داشته باشد. اما خوشبختانه می توانیم سونوگرافی ترنس رکتال برای ایشان انجام دهیم که در آن با یک پروب بسیار ظریف صورت می گیرد می توانیم شرایط لگن و وجود چسبندگی ها و ضایعات را بررسی کنیم.

وی درباره روش های درمان این بیماری، توضیح داد: آندومتریوز همانند بیماری هایی نظیر دیابت، پرفشاری خون و روماتیسم، یک بیماری مزمن است و یک درمان قطعی و ریشه کن کننده ندارد. بنابراین، این بیماری همانند هر بیماری مزمن دیگر نیاز به کنترل مداوم دارد. انتخاب روش درمان نیز وابسته به علائم و شرایط هر فرد است و ما بر اساس فاکتورهایی مانند شدت درد، شرایط باروری و شرایط هر بیمار، رویکرد درمانی مناسب را در پیش می گیریم که ممکن است درمان دارویی یا درمان جراحی باشد.

وی درباره درمان های دارویی آندومتریوز، گفت: درمان دارویی با استفاده از داروهای هورمونی است که فرایند تخمک گذاری را متوقف می کنند و در خانم حالت یائسگی کاذب ایجاد می کنند. همچنین، ممکن است از داروهای ضدالتهاب و ضددرد استفاده کنیم و در کنار اینها، ورزش های خاص یا حتی درمان های گیاهی تجویز کنیم. نکته ای که یادآوری آن ضروری است این است که گاه بیماران بدون اینکه پزشک خود را در جریان بگذارند، از داروهای گیاهی و طب سنتی استفاده می کنند که ممکن است با داروهای تجویزی ما تداخل داشته باشد و باعث تشدید اثر یا کاهش اثر داروها شود. بنابراین، بسیار مهم است که بدون مشورت با پزشک خود از داروهای گیاهی و طب سنتی استفاده نکنند و پزشک را در جریان درمان های دیگر بگذارند.

وی در ادامه در خصوص درمان های جراحی آندومتریوز اضافه نمود: در صورتی که درمان های دارویی درد بیمار را کنترل نکند و یا پیشروی بیماری باعث آسیب به ارگان های داخلی شود، ما جراحی را به بیمار پیشنهاد می کنیم. این جراحی به روش لاپاراسکوپی انجام می شود، زیرا در این روش به دلیل وجود لنزهای با قدرت بزرگ نمایی بالا جراح دید بهتر و دقیق تری دارد و امکان بزرگ نمایی تصاویر به جراح کمک می کند تا بتواند با دقت و ظرافت بیشتری ضایعات و چسبندگی ها را جدا کند. همچنین، این روش جراحی برای بیمار هم درد و عوارض کمتری دارد و فرایند بهبود و بازگشت به زندگی روزمره برای بیمار سریع تر است.

این متخصص زنان خاطر نشان کرد: هر بیمار مبتلا به آندومتریوز لزوماً نیاز به جراحی ندارد. همان طور که گفتم در برخی موارد جراحی ضرورت پیدا می کند که شامل مواردی که بیماری کارکرد ارگان های داخلی را تهدید می کند، مثلاً باعث بروز هیدرونفروز در کلیه یا انسداد در روده ها شده است و یا مواردی که به رغم درمان های دارویی، درد بیمار بهبود نیافته است. ویامدارک به نفع بدخیمی می باشد.

وی با اشاره به اهمیت حفظ باروری مبتلایان به آندومتریوز، پیش از انجام جراحی، اضافه نمود: باید پیش از جراحی به این موضوع توجه شود که آیا خانم در آینده قصد بارداری دارد یا خیر. زیرا هرگونه دستکاری در کف لگن و تخمدان ها باعث کاهش ذخیره تخمدان می شود. اگر خانمی قصد بارداری در آینده دارد، باید اقدامات لازم برای حفظ باروری، یعنی فریز تخمک یا فریز جنین برای او در کلینیک ناباروری انجام شود.

عضو تیم تخصصی کلینیک آندومتریوز مرکز درمان ناباروری ابن سینا با اشاره به خدمات این کلینیک، یادآور شد: کلینیک آندومتریوز ابن سینا در سال 1391 به عنوان نخستین کلینیک فوق تخصصی آندومتریوز در کشور مطابق با استانداردهای بین المللی راه اندازی شد. تشخیص و درمان در این کلینیک به صورت گروهی و با همکاری متخصصین زنان که فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته و آندومتریوز هستند و همچنین، جراحان اورولوژی و کلیه و جراحان داخلی و کولورکتال انجام می شود. همچنین، در کلینیک سونوگرافی مرکز متخصصان سونولوژیستی حضور دارند که در زمینه این بیماری مجرب و آموزش دیده اند و یافته های تشخیصی آنها کاملاً قابل استناد است. علاوه بر این، وجود کلینیک ناباروری در مرکز خیال ما را از بابت حفظ باروری مراجعان راحت می کند و متخصصان کلینیک ناباروری در تعامل با متخصصان کلینیک اندومتریوز می توانند خدمات حفظ باروری را به مراجعانی که نیاز به جراحی دارند، ارائه کنند. نکته مهم دیگر این است که بیماران کلینیک اندومتریوز مرکز ابن سینا به طور مداوم پیگیری و کنترل می شوند. تا کنون بیش از هزار جراحی لاپاراسکوپی پیشرفته در این کلینیک اجرا شده است و ما هیچ یک از بیماران را پس از عمل به حال خود رها نکرده ایم. زیرا این بیماری، حتی پس از جراحی نیز نیاز به کنترل و مراقبت دارد و به همین دلیل مامای کلینیک به طور مرتب و مداوم شرایط بیماران را پیگیری می کند.

بنابر اعلام روابط عمومی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، وی در سرانجام یادآور شد: خانواده ها و مراقبان بهداشت باید با علائم این بیماری به خوبی آشنا شوند و در صورت شک به این بیماری، فرد را به یک کلینیک تخصصی یا پزشک متخصص آشنا با این بیماری ارجاع دهند. همچنین، باید مجدداً تأکید کنم که سونوگرافی تشخیصی این بیماری حتماً باید با دستگاه های سونوگرافی پیشرفته و مهم تر از آن توسط متخصصی انجام شود که کاملاً با این بیماری آشنایی دارد. علاوه بر این، جراحی آندومتریوز یکی از پیچیده ترین و ظریف ترین جراحی های حال حاضر جهان است و حتماً باید توسط متخصصان و جراحانی انجام شود که در این زمینه آموزش دیده اند، در غیر این صورت، نه تنها بیماری دوباره عود می کند، بلکه عوارض جراحی های مکرر دامن گیر بیمار خواهد شد.