معرفی مجموعه ابراهیم خان در کرمان - وبسایت دانشجویی

تعدادی از حاکمانی که در دوران صفوی و قاجار بر مسند قدرت این شهر نشستند آغاز به ساخت مجموعه هایی کردند که چندین و چند بنا را در خود داشت و تسهیلات رفاهی زیادی را برای ساکنان آن منطقه به وجود می آورد. قبلا از مجموعه گنجعلی خان کرمان حرف زدیم که مجموعه ای شامل مسجد، بازار، حمام و … بود؛ مجموعه ابراهیم خان هم مجموعه ای در همین سبک و سیاق است. در دوره ای از حکومت قاجار یعنی در سال های 1216 تا 1240 هجری قمری شخصی به نام ابراهیم خان ظهیرالدوله حاکم کرمان بود او تصمیم گرفت مجموعه ای بزرگ به نام خود را در گوشه ای از شهر بسازد تا هم رونق بیشتری را برای شهر به وجود بیاورد و هم اثری تاریخی از خود به یادگار بگذارد. ابراهیم خان که رسیدگی به احوال مردم، از او فرمانروایی دوست داشتنی ساخته بود بناهای زیادی را در کرمان ساخت که از مهمترین آن ها مجموعه ابراهیم خان است. در این مجموعه عمارت های زیادی مثل بازار یا قیصریه زرگرها، مدرسه و حمام ساخته شده که بعد از گذشت سالیان دراز همچنان پابرجا هستند و از جاذبه های مهم کرمان شده اند.

از آنجایی که این مجموعه در سال 1231 هجری قمری به دستور ابراهیم خان ساخته شد به نام او هم نامگذاری شده است. این مجموعه که در زمینی به بزرگی 4500 متر مربع درست شده با اینکه ساختش در زمان قاجار بوده اما در معماری اش از سبک صفوی استفاده شده تا این چنین مجموعه ای زیبا و استادانه شکل بگیرد که گردشگران ساعت ها از آن بازدید می نمایند. چیزی که معماری این بنا را متمایز نموده استفاده زیاد از کاشی خشتی هفت رنگ است که در معماری های دیگر زمان قاجار و صفوی به این تعداد زیاد دیده نمی گردد. قسمت های مختلف این مجموعه به صورت همزمان ساخته شده اند اما فقط بخش خانه مدرس آن سال ها بعد به وسیله بچه ها ظهیر الدوله ساخته شد. قسمت های مختلف این مجموعه را در زیر شرح می دهیم:

مدرسه

اینکه این مدرسه دقیقا در چه زمانی ساخته شده معین نیست اما اینطور که از روی کتیبه اطراف حیاط مدرسه برمی آید در سال 1232 قمری ساخته شده است. بر روی این دیوارهای اطراف مدرسه، کتیبه ای از صبای کاشانی نوشته شده که در بیت آخرش به زمان ساخت مدرسه اشاره شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این مدرسه همچنان بعد از گذشت 200 سال دایر است و طلبه ها در آن درس می خوانند و حتی اسکان داده می شوند. با تماشای معماری این مدرسه شما هم با ما هم عقیده می شوید که اینجا یکی از زیباترین بناهای ساخته شده در دوران قاجار است. این مدرسه دو طبقه متعلق به مکتب شیخیه است و در چهار ضلع پلان مستطیلی اش، حجره هایی ساخته شده است. یکی از مجذوب کننده ترین بخش های این مدرسه، محرابی است که روی آن با کاشی های هفت رنگ پوشانده شده و بازدیدنمایندگان دقایقی محو تماشایش می شوند. گچ بری ها، مقرنس کاری ها، کشته بری ها و … از این مدرسه بنایی تماشایی را به وجود آورده و آن را به یکی از اصلی ترین بخش های مجموعه تبدیل نموده است.

حمام

به قسمت جنوبی بازار قیصریه که بروید سردر حمام را در مقابلتان می بینید، سردری که کاشی کاری هایی خشتی هفت رنگ، زیبایی چشم نوازی را به آن داده است. این حمام هم مثل دیگ حمام های قدیمی ایران برای آبرسانی بهتر و حفظ گرمای داخلی، در پایین تر از سطح زمین درست شده است. سقف حمام، تزئینات مجذوب کننده مقرنس کاری دارد که در مجذوب کنندهیت کلی حمام نقش زیادی را ایفا می نماید. برای بازدید از داخل حمام از یک راهروی زاویه دار می گذرید و به رختکنی می رسید که در وسط آن حوض زیبایی قرار گرفته است و گنبد مرکزی و ایوان های جانبی، طراحی کلی آن را تشکیل می دهد.

بازار

بازاری تاریخی که وادارمان می نماید به جای خرید محو تماشای معماری مجذوب کنندهش شویم، در اینجا حتی اجناس داخل بازار هم تاریخی بودن و سنتی بودن فضا را به ما یاداوری می نماید. بازار مجموعه ابراهیم خان که به آن قیصیریه زرگری هم می گویند در قسمت شرقی مدرسه و حمام قرار گرفته و مثل حمام و مدرسه همچنان فعال است و خرید و فروش در آن جریان دارد. این بازار طولی حدود 100 متر دارد و سقف کاربندی شده، جلوه ای تماشایی و تاریخی به آن داده است. بازار به خوبی شکل اولیه خود را حفظ نموده و با ورودی هایی که به سمت آب انبار، مدرسه و حمام دارد می توانید برای رفتن به قسمت های دیگر مجموعه از فضای داخلی همین بازار بهره ببرید.

آب انبار

در قسمت شمالی بازار، آب انبار ابراهیم خان قرار گرفته است که هر چند امروز غیرفعال است اما زمانی فعال ترین آب انبار کرمان بود و آب قسمتی از شهر را تامین می نموده است. برای طراحی این آب انبار هم از معماری صفوی الهام گرفته شده است. مقرنس کاری ها به همراه کتیبه ای خشتی، زیبایی خاصی را به طاق سردر آب انبار داده است. در این قسمت مخزنی در اعماق زمین وجود دارد که از آن آب برداشت می شد.